BİR SORU: A’râf Sûresi 56.âyetinden bir cümle: إِنَّ رَحۡ | Tefsir Dersleri (تدارس القرآن)
BİR SORU:
A’râf Sûresi 56.âyetinden bir cümle:
إِنَّ رَحۡمَتَ ٱللَّهِ قَرِیبࣱ مِّنَ ٱلۡمُحۡسِنِینَ
Bu cümlede إِنَّ (inne) edâtının ismi olan Rahmet (رحمت) kelimesi, yapı itibarıyla müennes olmasına rağmen, haberi Karîbun (قريب) müzekker gelmiştir, niçin?
CEVAP
Karîb (قريب) kelimesi, neseb ve akrabalık manaları dışında kullanıldığında hem müennes hem de müzekker olarak kullanılabilir. (Baîd kelimesi de öyledir) Rahmet kelimesinin akrabalık ve neseple bir alâkası olmadığından, ona haber olarak gelen Karîb kelimesi müzekker gelmiştir. Sorumuzun dil açısından cevaplarından biri budur. Yani Karîb kelimesi, dil bakımından kullanımı câiz olduğu için müzekker gelmiştir.
Bir diğer cevap ise şöyledir:
Arap dilinde izâfe konusunda şöyle bir kural vardır: “Muzâfın hazf edildiği yerlerde haber, muzâfun ileyhe nisbet edilebilir.”
Bunun bazı şartları vardır. O şartlardan biri: Muzâf hazf edildiğinde, muzâfun ileyhin onun yerine geçmesi mümkün olmalıdır. Başka bir deyişle; muzâfun ileyh, muzâfın yerine geçtiğinde anlamda bir eksiklik meydana gelmemelidir. Eğer bu şarta uyulursa, muzâf hazfedilebilir. Misâlen: “Rahmetullâhi Karîbun Mine’l-Muhsinîn” [Allâh’ın Rahmeti iyilik edenlere pek yakındır] cümlesinden muzâf olan “Rahmet” kelimesini hazf edersek cümle: “Allâhu Karîbun Mine’l-Muhsinîn” [Allâh, iyilik edenlere pek yakındır] şekline dönüşür. Bu şekliyle cümlenin manasında bir eksiklik meydana gelmez. Manada herhangi bir değişiklik olmadığı için, haber olan Karïb kelimesi, muzâfun ileyh olan Allah lafzına nisbet edilmiştir. Böylece Allah (azze ve celle)’nin rahmetinin yanında zâtının da iyi kimselere yakın olduğu bildirilmiştir. Şayet haber kelimesi müennes olarak: “İnne Rahmetellâhi Karîbetun” şeklinde gelseydi, bu cümleyle yalnızca Allah’ın rahmetinin iyilik edenlere yakın olduğu ifade edilmiş olacaktı. Lâkin âyette daha beliğ bir ifade tercih edilmiş ve Allah’ın rahmetiyle birlikte zâtının da iyilik edenlere yakın olduğu ifade edilmiştir.
Allâh-u a’lem.
